Arcydzięgiel lekarski
Roślina dwuletnia, wyrastająca do wysokości 2,5 m. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Pod ziemią znajduje się jej krótkie, walcowate kłącze, od którego odchodzą liczne korzenie. Cała roślina arcydzięgla wydziela silny, charakterystyczny zapach i jest miododajna. W Polsce w stanie naturalnym występuje rzadko, głównie spotykana bywa w Tatrach (Dolina Litworowa po stronie słowackiej) i w Sudetach - nad brzegami rzek i potoków. Arcydzięgiel rosnący dziko znajduje się pod ochroną. Arcydzięgiel dobrze rośnie również na każdej glebie ogrodowej. Rozmnaża się wyłącznie z nasion, które wysiewa się na rozsadniku, wprost do gruntu lub do skrzyneczek. Najlepszym terminem siewu jest sierpień, to znaczy tuż po zbiorze nasion, które bardzo szybko tracą zdolność kiełkowania. Rozsadę otrzymuje się jesienią tego samego roku. Młode rośliny sadzi się w rozstawie 70 X 50 cm. Arcydzięgiel wykorzystywany jest w całości. Jego korzeń wykopuje się jesienią pierwszego roku wegetacji (przy uprawie z siewu wiosennego). Nie jest on zbyt długi i dlatego można go łatwo wyjąć wraz z kłączem za pomocą wideł szerokozębnych (amerykańskich) lub szpadla. Następnie obcina się część nadziemną, korzeń szybko i dokładnie myje pod bieżącą wodą, później -kroi na 2-4 części. Suszyć należy go w podwyższonej temperaturze (do 40°C). Ogonki liściowe smaży się w cukrze, a wycina je wiosną w drugim roku uprawy lub jesienią w pierwszym (przy uprawie z siewu wiosennego), gdy nie są jeszcze włókniste. Ucina się je u nasady, a następnie kroi na 1-2-centymetrowe odcinki. Nasiona arcydzięgla przeznaczone do siewu zbiera się na przełomie sierpnia i września - w drugim roku wegetacji. Właściwości lecznicze korzenia arcydzięgla polegają na pobudzaniu wydzielania soków żołądkowych i zmniejszaniu nadmiernej fermentacji w przewodzie pokarmowym. Główny składnik surowca - olejek arcydzięglowy ma działanie uspokajające, a preparaty zawierające olejek wykorzystywane są pomocniczo przy bólach gośćcowych, nerwobólach i zapaleniu korzonków nerwowych. Najczęściej stosowaną postacią leku jest odwar ( l łyżka stołowa surowca na 1/2 szklanki wody ), który pije się po 1/2 szklanki: przed posiłkami - jako środek żołądkowy, po posiłkach - wiatropędny lub przed snem - przy bezsenności. Korzeń arcydzięgla używany jest jako przyprawa do ryb, sałatek i sosów. Stosowany bywa również do wyrobu wódek gatunkowych, miedzy innymi słynnej góralskiej „litworówki”. Ogonki liściowe smażone w cukrze służą do przybierania ciast i tortów oraz wchodzą w skład bakalii do keksu.
.